Xəbərlər

Lütfəli Rəhim oğlu Əsgərzadə (Lütfi Zadə) 1921-ci ildə Bakıda Rəhim Ələsgərzadənin ailəsində dünyaya gəlib.

Lütfinin atası Rəhim Ələsgərzadə Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Birinci Dünya müharibəsi illərində Ərdəbildən Bakıya köçüb və burada ticarətlə məşğul olmaq qərarına gəlib. Eyni zamanda Azərbaycan Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsində təhsil alıb və İranda çap olunan həftəlik qəzetlərin Bakıdakı müxbiri kimi çalışıb. Burada Fanya adlı bir xanımla ailə həyatı qurub.

 

Lütfi ilk təhsilinə Bakıdakı 16 saylı məktəbdə başlayıb. 10 yaşında ikən ailəsi ilə birlikdə Bakını tərk edərək Tehrana köçüb. Balaca Lütfi o vaxt rusdilli məktəbin üçüncü sinfini bitirmişdi. Tehrana köçdükdən sonra təhsilini amerikalıların Albors missioner məktəbində davam etdirib. Orta təhsilini tamamladıqdan sonra o, Tehran Universitetinin Elektrik mühəndisliyi fakültəsinə daxil olub. 1944-cü ildə Tehran Universitetini uğurla başa vurduqdan sonra ABŞ-a gəlib və təhsilini Massaçusets Texnologiya İnstitutunda davam etdirib. 1947-ci ildə valideynlərini də öz yanına gətirən alim artıq bu vaxt Kolumbiya Universitetində çalışırdı. Həmin vaxt Lütfi Zadə məşhur alim, kibernetikanın atası hesab olunan Norbert Vinerin tövsiyəsi ilə Kaliforniyaya, bu ştatdakı Berkli Universitetinə gəlib. Bu günə qədər də Berkli Universitetinin professoru olaraq qalır.

 

Bu gün dünya elminə Lütfi Zadənin 6 mühüm nəzəriyyəsi məlumdur. Onun dünya elmində inqilab hesab olunan qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsidir. Ötən əsrin 80-ci illərində bu nəzəriyyədən yapon alimləri yararlanmaq qərarına gəliblər. Yaponiyanın "Mitsubishi", "Toshiba", "Sony", "Canon", "Sanyo", "Nissan", "Honda" və digər nüfuzlu şirkətləri qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinə əsaslanan foto və videokameralar, paltaryuyan maşınlar, vakuum kimyəvi təmizləyiciləri istehsalında, avtomobillərin, qatarların, sənaye proseslərinin idarə olunmasında geniş istifadə edirlər. İndi həmin nəzəriyyə Amerikanın "General Motors", "General Electric", "Motorola", "Dupont", "Kodak" və başqa şirkətləri tərəfindən istehsalatda geniş tətbiq edilir. Hazırda bu nəzəriyyədən iqtisadiyyatda, psixologiyada, linqvistikada, siyasətdə, fəlsəfədə, sosiologiyada, dini məsələlərdə, münaqişə problemlərində də istifadə olunur.

 

Təkcə 1990-2000-ci illərdə onun əsərlərinə 36 000-dən çox istinad edilib.

 

Dünya elmi üçün gördüyü işlərin miqyasına görə, onun adı İsaak Nyuton, Albert Eynşteyn, Ernest Rezerford, Blez Paskal və başqaları ilə bir sırada çəkilir.

 

Bunun nəticəsidir ki, alman alimi Maks Plankdan sonra dünyada hələ sağlığında həm özünün, həm də nəzəriyyəsinin adını daşıyan elmi mərkəzi olan ikinci alimdir. Müəllifi və yaradıcısı olduğu 6 mühüm nəzəriyyə dünya elminə inanılmaz töhfələr bəxş edib. O, Kaliforniya Berkli Universitetinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxsdir. Lütfizadə həm də Amerikadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəxri sədridir.

 

Bu gün onun müəllifi olduğu nəzəriyyələr sayəsində milyardlar qazanan böyük dövlətlər və şirkətlər də onu müxtəlif mükafatlar və fəxri adlarla təltif ediblər. Bu adların içərisində o, bütün soydaşlarımızın, türk dünyasının qəlbini qürur hissi ilə dolduran daha bir ada – azərbaycanlı adına sahibdir.

 

Lütfi Zadənin həyat yoldaşı Fanya Zadədir. İki övladı var - Stella Zadə və Norman Zadə.